Nếu là một người yêu xe độ, chắc chắn bạn sẽ cảm thấy tự hào khi “xế cưng” trở thành một phiên bản hoàn thiện theo đúng ý của mình. Những chi tiết được “độ đẽo” thêm vào chiếc xe bạn tự tin rằng nó sẽ cải thiện khả năng điều khiển, phanh và tăng tốc. Nó sẽ đem tới cho bạn sung sướng khi phóng nhanh trên đường thẳng, rồi lại hồi hộp bóp phanh gấp trước khi nghiêng người vào cua. Đương nhiên không phải lúc nào mọi việc cũng suôn sẻ khi độ xe, nhưng vượt qua được những thách thức đó cũng là một cảm giác rất thú vị.
Toàn bộ series mô tô thử nghiệm của ELF
Bây giờ bạn hãy thử tưởng tượng cảm giác đó nhưng dưới góc độ là những kỹ sư và nhà thiết kế cực kỳ đam mê xe, đồng thời được tài trợ bởi những khoản đầu tư không đáy đến từ các đại gia dầu khí Pháp. Đó là những gì ELF – công ty dầu khí lớn nhất nước Pháp đã làm khi tiến hành chương trình phát triển những chiếc xe thử nghiệm kéo dài từ năm 1978 đến năm 1988, với mục đích tạo một luồng gió mới để có thể đưa các tay đua cũng như thương hiệu của họ lên đỉnh cao nhất.
Matra MS120
Câu chuyện về ELF bắt đầu từ năm 1939 với việc phát hiện ra các khu mỏ khí đốt đầy tiềm năng cùng sự ra đời ba công ty tạo nên ELF: Régie Autonome des Pétroles, Société Nationale des Pétroles d’Aquitaine (1941) và Bureau de Recherches de Pétroles (1945). Mãi đến năm 1967, những nỗ lực của công ty mới được thống nhất thành thương hiệu ELF thuộc quyền sở hữu của nhà nước. Những nghiên cứu thị trường vào thời điểm đó đã chứng minh rằng họ có thể nổi tiếng nhanh chóng nhờ các giải đua xe thể thao. Chính vì vậy ELF đã tiến hành hợp tác với Matra – một công ty khác của Pháp chủ yếu tập trung vào hàng không và vũ khí.
Renault RS01 Turbo – mẫu xe đầu tiên trong lịch sử F1 sử dụng động cơ tăng áp
Nhờ sự hợp tác thành công trong các giải đua F1, F2, F3, nên từ đó ELF muốn tiếp tục mở rộng sự hiện diện thương hiệu trong lĩnh vực đua xe thể thao. Sau khi kết thúc hợp tác với Matra, ELF tiếp tục mở rộng mối quan hệ với Renault trong lĩnh vực xe đua – một quyết định đã dẫn tới sự ra đời của chiếc Renault F1 Turbo đột phá. Mối quan hệ của ELF với đua xe hai bánh bắt đầu từ năm 1972 và phát triển trong suốt nửa đầu của thập niên 70. Họ liên tục ký những bản hợp đồng với nhiều tay đua và tài trợ cho cái thương hiệu xe đua như Honda.
Toàn bộ những chiếc Renault F1 Turbo được ELF tài trợ
Mọi thứ thực sự trở nên thú vị khi gã khổng lồ dầu khí của Pháp tập trung đáng kể nguồn lực vào các thử nghiệm thiết kế hệ thống khung chưa từng thấy cho xe hai bánh. Francois Guiter là trưởng bộ phận Marketing của ELF vào thời điểm đó và là người đã chỉ ra những lợi ích trong việc quảng bá thương hiệu đến từ môn đua xe đua thể thao. Đặc biệt ông nhìn thấy tiềm năng trong việc thu hút sự chú ý của nhiều người thông qua sự kết hợp, đổi mới và thành công của bộ môn đua xe; “để tạo dựng hình ảnh có chất lượng chuyên môn với nhiều triển vọng và bùng nổ cho công ty, được thể hiện một cách công khai với công chúng thông qua cạnh tranh”.
Renault A442 Turbo
Thông qua mối quan hệ giữa ELF và Renault, ông đã được giới thiệu với Andre de Cortanze – một trong những nhà thiết kế của Renault đã tạo ra hai chiếc A500 và RS01, cũng như A442 Turbo từng giành chiến thắng tại Le Mans. Cortanze đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm về thiết kế cũng như kỹ thuật trong quá trình làm việc tại Renault, và kết hợp những điều này cùng sự gắn bó lâu dài với các giải đua xe mô tô. Kinh nghiệm cùng tình yêu với bộ môn thể thao này đã khiến ông có nhiều ý tưởng thiết kế sáng tạo, với mong muốn đem những điểm mạnh của cả Thế giới xe hơi lẫn mô tô vào trong một thiết kế mang tính cách mạng.
ELF X
Cortanze và Guiter gặp nhau trong giai đoạn đầu của thử nghiệm với Renault và họ đã dành nhiều thời gian trò chuyện, trao đổi ý kiến. Kết quả cuối cùng có được là Guiter đã đầu tư cho Cortanze một khoản ngân sách vừa phải cho việc phát triển một chiếc xe bằng những ý tưởng sáng tạo của Cortanze. ELF X là thành quả đầu tiên của sự hợp tác này và được ra mắt công chúng tại triển lãm ô tô Paris năm 1977. Được trang bị động cơ của chiếc Yamha TZ750 hai kỳ, bốn xi lanh. ELF X là bước đi đầu tiên trong việc thay đổi truyết lý thiết kế sang xe mô tô của Cortanze.
“Tôi muốn hoàn thành bốn mục tiêu: hạ thấp trọng tâm, tích hợp hệ thống phuộc ‘tự nhiên’ chống chúi khi giảm tốc, giảm trọng lượng và hoàn toàn loại bỏ bộ khung dưới vai trò là một chi tiết độc lập” – Cortanze chia sẻ. Chữ X trong tên gọi của xe là tượng trưng cho sự thử nghiệm (eXperiental) và chiếc xe ấy đúng là như vậy. Nó không có khung chính; được trang bị hệ thống lái gián tiếp theo nguyên lý thiết kế liên kết hai điểm gồm một trục thẳng đứng được giữ cố định bởi hai gắp trước song song gắn lên động cơ là kết cấu chịu lực và cặp gắp làm bằng magie nguyên khối gắn vào một bên của bánh trước.
Từ đó việc thay thế bánh trở nên nhanh chóng và đáp ứng được một trong số những tiêu chí hàng đầu của Cortanze đó là thay thế nhanh. Không còn khung, động cơ là cơ cấu chịu lực chính cho xe. Ý tưởng lấy động cơ làm kết cấu chịu lực đã được sử dụng trong giải đua F1 từ năm 1964, nhưng thiết kế này không quá phổ biến trên nhiều chiếc xe vào thời điểm đó. Năm 1954 Lancia D50 là chiếc xe đua F1 đầu tiên với động cơ đóng vai trò chịu lực, nhưng phải đến năm 1964 thì chiếc Ferrari 158 mới được áp dụng hệ thống chassis này.
Phải ba năm sau đó khi chiếc Lotus 49 ra đời thì thiết kế này mới phổ biến; nó được sử dụng như một phần khung liền khối của 49. Việc sử dụng hệ kết cấu khung này là một quyết định táo bạo nhưng chính điều đó đã làm nên sự thành công của chiếc ELF X. Trên ELF X, phần bình xăng được gắn dưới đáy động cơ và điều đó khiến trọng tâm được hạ thấp. Lấy động cơ làm kết cấu chịu lực cho phép các nhà thiết kế giảm trọng lượng của chiếc xe đồng thời tăng độ cứng. Tuy nhiên động cơ cũng phải chịu nhiều lực tác động lên nó và điều này đã trở thành một vấn đề: cỗ máy Yamaha 2 kỳ không phù hợp với vai trò chịu lực.
ELFe
Sự phát triển của ELF X chưa bao giờ là đủ để có thể bộc lộ được hết khả năng của nó; tuy nhiên X cũng đã chứng minh được chiếc vừa là một nguồn cảm hứng vừa là bài học kinh nghiệm quý giá. Mẫu xe thử nghiệm đã thu hút sự chú ý của Honda. Sau một khi để một tay lái thử của mình dành hẳn một buổi thử nghiệm ELF X, hãng xe Nhật Bản đã hợp tác với ELF để mở đường cho ELFe.
Kết thúc năm 1979, Honda đã quyết định cung cấp cho ELF “khối động cơ RSC 1000cc” và dựa trên đó Cortanze sẽ “đắp da đắp thịt” cho chiếc ELFe. ELFe là sự phát triển từ những ý tưởng của ELF X và tiến gần hơn đến việc thể hiện rõ những triết lý thiết kế của Cortanze; “Trọng lượng giảm, trọng tâm thấp, cải thiện tình trạng chúi đầu khi phanh và loại bỏ hệ chassis thông thường, làm cho toàn bộ xe cứng và chắc chắn nhất có thể.” ELFe đã được tham gia giải đua World Endurance Championship năm 1981 và liên tục cải tiến để cạnh tranh ở giải đua này trong ba năm tiếp theo cho đến cuối năm 1983.
Mục đích của nó là để chứng minh những gì mà nhà tài trợ Honda đã làm được. Nó có tốc độ ấn tượng và việc được áp dụng nhiều kỹ thuật mới trong thiết kế khiến ELFe dễ dàng được chỉnh sửa. Tuy nhiên chiếc xe lại có độ tin cậy thấp. Một phiên bản có tính khí động học hơn ELFe là ELF R đã giành tới 6 kỷ lục thế giới về tốc độ tại Nardo, Ý năm 1986. Giai đoạn tiếp theo của ELF trong cuộc hành trình thử nhiệm xe là phát triển những mẫu xe để bước vào thế giới đầy thú vị của giải đua MotoGP.
ELF2
Honda một lần nữa tham gia với tư cách là một thành viên mới và câu chuyện ngày càng trở nên thú vị. Chiếc xe này là ELF2 hay còn được gọi là “Black Bird” có hệ thống lái thống lái cực kỳ dị: trong đó người lái điều khiển bằng cách đẩy và kéo ghi đông về trước và sau. Trong quá trình thử nghiệm hệ thống này đã chứng minh là không thực tế và được thiết kế lại thành chiếc ELF2A. Phiên bản mới này có tính năng gần giống với hệ thống lái trên chiếc ELFe. Tuy nhiên nó cũng chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn và rồi nâng cấp lên bản ELF3.
Dan Trema – một người có vai trò ngày càng trở nên quan trọng trong việc thiết kế ra những mẫu xe và Serge Rosset đã tiếp quản lại dự án mà Cortanze để lại khi ông chuyển sang Peugeot. ELF3 là thành quả làm việc đầu tiên của họ, với thiết kế ít sự thay đổi hơn so vơi chiếc ELF2 nâng cấp và sử dụng động cơ 3 xi lanh của Honda NS500. Tay đua người anh Ron Haslam đã cầm lái ELF3 vào năm 1986 và ELF4 vào năm 1987, giành được điểm số đầu tiên tại World Championship ở Jarama. Tiếp đó anh giành chiến thắng tại Macau năm 1986 và kết thúc ở vị trí thứ 4 trên bảng xếp hạng vào năm 1987.
ELF3
ELF3 có những pha bứt phá mạnh mẽ diễn ra trong suốt mùa giải, và ELF bắt đầu đàm phán với Honda về những vân đề liên quan đến ứng dụng thương mại của công nghệ thiết kế mà họ đã cải tiến trong những năm trước đó. ELF4 một lần nữa vượt qua ranh giới tiêu chuẩn khi thử nghiệm hệ thống chassis bằng carbon nhưng đã không thành công. Tuy nhiên, nó cũng phải vật lộn với nhiều vấn đề khác về động cơ khiến Haslam chỉ có thể tham gia thi đấu vào cuối mùa giải năm 1987.
ELF5 được coi là phiên bản hoàn hảo của triết lý thiết kế kể từ bản thử nghiệm ELF X, với “độ ổn định khi phanh vô đối khiến bạn có thể phanh mạnh hơn và muộn hơn bất kỳ chiếc xe bình thường nào khác” và “khả năng điều chỉnh chassis đặc biệt”. Tuy nhiên vào năm 1988 ELF5 đánh dấu bước đi cuối cùng trong dự án xe thử nghiệm của ELF. Guiter đã nghỉ hưu cùng với tâm huyết ELF5 của mình. Và trong khi nó vẫn đang có màn trình diễn xuất sắc, thứ hạng của ELF5 không có sự thay đổi trong giải đua Grand Prix.
ELF4
Ron Haslam tiếp tục sử dụng ELF5 tại các giải đua mặc dù cũng không đạt được những thành tích đáng kể. Tay đua người Úc Malcom Campbell từng hai lần vô địch superbike cũng đã thi đấu cho ELF Honda vào năm 1988 trước khi hai lần cán đích ở vị trí dẫn đầu tại giải đua superbike. Trong khi mảng đua xe của dự án đang dần thoái trào, nó đã để lại những công nghệ có tầm ảnh hưởng quan trọng lại phía sau. Chúng là nguồn cảm hứng cho các kỹ sư và nhà thiết kế trên khắp Thế giới, từ đó chứng minh rằng các thiết kế mang tính cách mạng là khả thi và trong tầm với của họ.
ELF5
Đáng chú ý nhất là bộ phận gắp đơn phía sau (thương hiệu Pro-Arm của Honda) đã được Honda sử dụng rộng rãi cùng một số sáng tạo khác của ELF. Dự án cũng tạo nên những thành công cho ELF, vĩnh viễn đưa hãng dầu này vào top những người khổng lồ sáng tạo nhất của một kỷ nguyên vàng trong làng xe đua. Sự đột phá hướng về tương lai trong lĩnh vực xe mô tô của ELF là một ví dụ điển hình về một sự thay đổi hiếm hoi nhưng vô cùng độc đáo.
Trong mười năm thử nghiệm đó, những chiếc xe vẫn tồn tại với nhiều tiềm năng và sự phát triển, mỗi mùa giải là một cuộc hành trình có nhiều tương phản, hấp dẫn và thú vị. ELF5 và những người tiền nhiệm của nó đã cho chúng ta thấy việc theo đuổi một thứ gì đó khác biệt không chỉ khả thi, mà còn quan trọng và thậm chí là cần thiết.
Bộ gắp đơn Pro Arm trên Honda VFR800 Interceptor thương mại, với tem ghi rõ những nhà phát minh ELF và Honda.
