Cần số trên một chiếc Rolls-Royce Phantom cổ.
Tiếng Việt mình định nghĩa bộ phận giúp người lái thay đổi tỉ số truyền động trên xe hơi là cần số nhưng rõ hơn thì nó chia làm hai loại, tạm gọi là truyền thống và điện tử. Cần số truyền thống ở các thế hệ xe cũ (gear shift hay gear stick) nó tác động cơ khí trực tiếp tới hộp số, chúng ta thường thấy nó là một thanh dài như cây gậy, hoặc ngắn hơn. Ngay cả trên những mẫu xe hộp số tự động đời cũ thì vẫn dùng kiểu cần số này. Chủ yếu cần số đặt ở khu vực giữa hai người ngồi, vài mẫu xe đặt ở vô lăng (xe Mỹ nhiều lắm) hay đặt ở khu tap lô.
Mình có ấn tượng với núm chọn số trên xe Land Rover, ngày đó nhìn nó như một cái gì đó rất ghê gớm. Khi không dùng (xe tắt máy) thì núm tròn này thụt xuống, khi khởi động thì nhô lên để người dùng vặn chọn số tiến, lùi…
Trong khi đó, nút/lẫy chuyển số điện tử (gear selector), như tên gọi, nó là một bộ phận điện tử hoàn toàn, không kết nối cơ khí trực tiếp tới hộp số mà thông qua bộ phận phụ trợ. Do không trực tiếp làm việc với hộp số nên giờ đây, nhà sản xuất có thể sáng tạo ra vô vàn thiết kế, hình dáng cho nút chuyển số này. Ví dụ các xe Mercedes thì là lẫy trên vô lăng, Land Rover là núm tròn thò thụt, Porsche là cần gạt nhỏ…
Nút chuyển số điện tử linh động, dễ dùng, an toàn hơn cần số truyền thống. Lấy ví dụ như hai chiếc Camry và BMW mà mình được trải nghiệm, Camry (model 2007) là cần số kiểu truyền thống còn BMW là điện tử. Nếu chẳng may mình tắt máy mà quên về P trên Camry thì xe sẽ báo và phải khởi động xe lại để về P nhưng với cần số của BMW thì ngay ở vị trí D hay R mà tắt máy thì xe sẽ tự về P. Mình đã hình thành thói quen này (để P hay R và tắt máy luôn), không biết có ảnh hưởng tới độ bền của hộp số không.
Nút gạt chuyển số trên BMW iDrive 8, quá nhỏ bé và khác hẳn cần số truyền thống.
Rồi bây giờ các xe hơi hạng sang hiện đại, chúng đều có nút chuyển số rất nhỏ, dường như bị lu mờ so với các chi tiết, thành phần khác trên xe. Trước đây thì cần số là một bộ phận nổi bật và tạo dấu ấn riêng cho các hãng xe, giờ đôi khi vẫn là thế nhưng mình thấy nó đã nhỏ đi và ẩn đi nhiều. Theo ý kiến cá nhân thì không gian nội thất xe hơi bây giờ, màn hình cảm ứng chiếm rất nhiều, khu điều chỉnh điều hòa được đưa vào đây, infotainment đưa vào đây, cửa gió điều hòa làm nhỏ lại. Khi có nhiều màn hình cảm ứng lớn và kỹ thuật số hết thì một cái cần số to chềnh ềnh là rất vô duyên.
Đố anh em tìm thấy nút gạt chọn số trên Porsche Taycan?
Bên cạnh đó, các nhà sản xuất ngày càng làm nội thất xe đơn giản hơn trước, nếu để ý các mẫu xe điện/xe tự hành thì anh em sẽ thấy. Nó đều có chung đặc điểm là các nút, cần gạt bị loại bỏ, chỉ có màn hình cảm ứng mà thôi. Xe điện hay xe tự hành trong tương lai thì nhiệm vụ của người lái sẽ giảm đi, không phải can thiệp vào việc lái, điều khiển chiếc xe nữa, các hãng đều bám vào khái niệm này để phát triển các thế hệ giao diện, nội thất tiếp theo.
