Singapore Airlines – chiếc Concorde 2 màu livery
Ngày 11 tháng 3 năm 1976, Chính quyền cảng New York và New Jersey đã cấm những chiếc máy bay vận tải siêu thanh như Concorde hạ cánh xuống sân bay JFK trước sức ép từ người dân Mỹ vì vấn đề tiếng ồn. Air France và British Airways đã phải tìm cách mở những đường bay mới trong khi cùng nhau đệ đơn kiện vì phân biệt đối xử và cản trở kinh doanh vào tháng 6 năm 1977.
Một trong những đường bay được nhắm đến là đến xứ sở chuột túi và Singapore là một nút trong đường bay này gồm London – Bahrain – Singapore – Sydney. Đến tháng 9 năm 1977, British Airways đã đạt được thỏa thuận hợp tác với Singapore Airlines để khai thác đường bay này. Chiếc Concorde mang số đuôi G-BOAD được đưa vào khai thác với tổ bay do British Airways bố trí còn tiếp viên của Singapore Airlines theo một chiều, chiều còn lại của British.
Quảng cáo
Braniff International Airways – thuê bay cả máy bay lẫn tổ bay
Braniff Airways là một hãng hàng không của Mỹ hoạt động từ năm 1930 đến năm 1982. Hãng này từng khai thác Concorde vào năm 1979, thuê lại 2 chiếc của Air France và British Airways để thực hiện các chuyến bay nội địa bằng Concorde, chẳng hạn như đường bay Dallas – Washington.
Dù vậy, những chiếc Concorde được Braniff Airways khai thác vẫn được giữ lại màu sơn livery của Air France và British Airways. Phi hành đoàn gồm tiếp viên và phi công đều là nhân sự của 2 hãng này. Vì sử dụng Concorde cho đường bay nội địa từ sân bay Dallas-Fort Worth đến sân bay Washington Dulles nên giá vé khá rẻ, chẳng hạn như giá vé vào năm 1979 cao nhất là 194 USD/một chiều (tương đương 702 USD ngày nay) và năm 1980 thì mức giá này tăng lên thành 227 USD/một chiều (tương đương 724 USD ngày nay).
Singapore Airlines và Braniff Airways là 2 hãng hiếm hoi khai thác Concorde dù thời gian khai thác rất ngắn. Ngoài ra còn có nhiều hãng hàng không từng để ý đến Concorde, từng đặt hàng nhưng rốt cuộc lại hủy.
Các hãng hàng không Mỹ nối gót nhau chia tay Concorde
Tại Mỹ, Pan Am (Pan American World Airways) vào năm 1963 đã nghĩ đến việc khai thác Concorde và từng được kỳ vọng là hãng hàng không thứ 3 khai thác dòng máy bay này bên cạnh Air France và British Airways. Tuy nhiên, kế hoạch khai thác Concorde của Pan Am đã gây tranh cãi bởi vị thế là hãng hàng không lớn nhất của Mỹ nhưng lại sử dụng Concorde – một sản phẩm của liên minh Anh và Pháp. Khi hàng không siêu thanh (Super Sonic Transport – SST) chớm nở, cả 3 thế lực là Mỹ, châu Âu và Liên Xô đều chạy đua nhưng sau cùng chỉ có Concorde được khai thác thương mại. Mỹ khi đó theo đuổi chương trình SST với đại diện sau cùng là Boeing 2707 nhưng hủy vào năm 1971.
Tổng thống Mỹ khi đó là J. F. Kennedy đã tuyên bố rằng Pan Am không nên đặt mua Concorde vì Mỹ sẽ sớm ra mắt chiếc máy bay vận tải thương mại siêu thanh của riêng mình. Kennedy cho rằng những đơn hàng mua Concorde của Pan Am sẽ: “phá hoại chương trình đưa Hoa Kỳ lên vị trí dẫn đầu ngành vận tải hàng không siêu thanh trong thập niên 70.”
Quảng cáo
Dù đã biết về chương trình SST của Mỹ nhưng Pan Am sau cùng vẫn quyết định đặt mua Concorde. Tháng 6 năm 1963, Pan Am đặt mua 3 chiếc từ Aerospatiale và 3 chiếc từ BAC. Đơn hàng thứ 2 là vào năm 1966 với 2 chiếc nữa, mỗi hãng làm một chiếc.
Thế nhưng đến năm 1973, Pan Am đã hủy các đơn hàng này với lý do là Concorde đang trở nên quá đắt đỏ vì giá bán đã tăng từ dưới 20 triệu đô/chiếc lên đến trên 45 triệu đô, theo tỉ giá năm 1970. Thêm vào đó là tình hình giá dầu thế giới tăng cao, ngay cả những dòng máy bay như Boeing 747 cũng bị tác động lớn bởi tình hình này nên Concorde không mang lại hiệu quả khai thác tối ưu bởi nó đốt nhiên liệu gấp 3 lần so với 747.
TWA (Trans World Airlines) là hãng hàng không Mỹ lớn tiếp theo từng đặt hàng liên doanh Aerospatiale và BAC mua Concorde. TWA trước áp lực cạnh tranh từ các đối thủ trong Big Four của hàng không Mỹ cũng phải tham dự vào cuộc đua siêu thanh, ban đầu là 4 sau đó nâng lên thành 6 đơn đặt hàng cho Concorde vào năm 1965. Thế nhưng TWA cũng theo chân Pan Am hủy các đơn hàng Concorde vì thiếu hiệu quả khai thác.
Ngoài 2 ông lớn là Pan Am và TWA, các hãng hàng không khác của Mỹ như Continental Airlines (sau này sáp nhập với United Airlines) đặt 3 chiếc, American Airlines đặt 6 chiếc và Eastern Airlines đặt 6 chiếc nhưng đều hủy vào năm 1973 vì yếu tố chi phí và đặc biệt là vụ tai nạn của chiếc “Concorde” Nga – Tupolev Tu-144 tại Paris Air Show. Vụ tai nạn này khiến các hãng hàng không xem xét lại các đơn hàng Concorde và hàng không siêu thanh cũng bị chùn lại một bước.
Châu Âu chùn chân
Trong khi các hãng Mỹ đã từ bỏ ý định khai thác Concorde thì trên thế giới, vẫn có không ít các hãng hàng không khác thèm muốn Concorde nhưng sau cùng không đạt được mục đích vì nhiều lý do khác nhau.
Quảng cáo
Tại châu Âu, Lufthansa của Đức ngay từ những năm 60 đã sớm chạy đua hàng không siêu thanh. Song song với Concorde thì Lufthansa cũng để mắt đến chương trình SST của Hoa Kỳ với các thiết kế máy bay thương mại siêu thanh của Lockheed và Boeing. Giáo sư Ernst Simon lúc đó chịu trách nhiệm đánh giá máy bay tại bộ phận kỹ thuật của Lufthansa đã đưa ra ý kiến rằng “Tất cả các thiết kế đều quá phức tạp. Chúng tôi lo ngại chi phí vận hành của các thiết kế của Mỹ quá cao trong khi Concorde chỉ có thể chuyên chở 100 hành khách với thiế lập đồng khoang hạng nhất (thiết kế của Lockheed và Boeing hướng đến 250 chỗ ngồi).” … “Không thiết kế nào mà Lufthansa có thể vận hành có lãi.” Dù nằm trong danh sách khách mua tiềm năng với 3 đơn hàng nhưng Lufthansa vẫn hủy vì sau cùng, Concorde vẫn không đáp ứng được yêu cầu về tải trọng và tầm bay theo yêu cầu của Lufthansa.
IranAir mua Concorde đổi … TV màu
Tại Trung Đông, Middle East Airlines (MEA) của Lebanon đặt 4 chiếc và IranAir cũng đặt 3 chiếc vào năm 1972 nhưng hủy phút cuối. Việc IranAir đặt mua Concorde là một động thái ngoại giao nhằm thắt chặt quan hệ với Pháp, một phần của thỏa thuận này là mua Concorde đổi lại hệ thống truyền hình màu SECAM trên toàn Iran.
Thật sự Iran lúc đó rất nghiêm túc trong việc khai thác Concorde, IranAir sẵn sàng cử phi công đến học bay tại Pháp và thuê ướt một chiếc Concorde để khai thác trước khi nhận máy bay mua. Vào năm 1976, chiếc Concorde đầu tiên theo đơn hàng của IranAir bắt đầu được chế tạo, thậm chí nó đã được chế tạo hoàn chỉnh nhưng không bao giờ được giao cho Iran.
Chuyện là vào năm 1978, xã hội Iran biến động khi vua Iran cuối cùng là Mohammad Reza Pahlavi bắt đầu mất quyền lực. Các nhà lãnh đạo mới của Iran coi chiếc Concorde là một thứ đắt tiền, xa xỉ và là một dấu hiệu cho thấy sự phung phí của chính phủ tiền nhiệm. Sự bất ổn chính trị và cuộc khủng hoảng dầu mỏ thập niên 70 đã khiến Iran hủy các đơn hàng Concorde vào tháng 4 năm 1980. 2 chiếc Concorde đã hoàn thiện của IranAir sau cùng được chuyển cho British Airways và phục vụ cho hãng hàng không này cho đến khi nghỉ hưu.
IranAir đi vào hoạt động thương mại trước Emirates hơn 20 năm và hãng này đã có thể trở thành một trong những hãng hàng không thống trị các chặng bay giữa Mỹ, châu Âu và châu Á. Nếu như không có cuộc khủng hoảng dầu mỏ và IranAir được khai thác Concorde thì mọi chuyện có lẽ đã khác bởi với một hãng hàng không thứ 3 ngoài Air France và British Airways cùng với giá nhiên liệu rẻ thì Concorde có thể đã là ngòi nổ cho một thế giới chỉ toàn hàng không siêu thanh về sau. Tuy nhiên, lịch sử thì không có chữ nếu bởi người ta hay nói rằng nếu Concorde vẫn còn thịnh hành, kéo theo đó là những chiếc máy bay siêu thanh khác thì đã không có Airbus và ngành hàng không thế giới trông sẽ rất khác so với những gì chúng ta thấy ngày nay.
Bức ảnh trên là chiếc Concorde cất cánh từ sân bay Mumbai ở Ấn Độ. Vào năm 1972, một chiếc Concorde đã thực hiện chuyến bay trình diễn đến nhiều quốc gia trong đó có Ấn Độ và một phiên đàm phán đã diễn ra giữa Aerospatiale-BAC và Air India nhưng không đạt kết quả. Các quan chức Air India nghĩ rằng khai thác Concorde có thể gây ra thảm họa kinh tế về lâu dài.
Qantas và tham vọng đội bay hàng chục chiếc siêu thanh
Thế nhưng đối với Qantas, những chiếc máy bay siêu thanh là mục tiêu của hãng này từ đầu thập niên 60. Không chỉ Concorde, hãng hàng không của Úc còn muốn khai thác đồng thời cả máy bay của Mỹ như Boeing 2707 và Lockheed-2000 dù cả 2 vẫn chỉ là dự án trên giấy. Qantas tham vọng có thể đưa hành khách từ Sydney đến London trong chỉ 10 tiếng tính luôn thời gian dừng nghỉ, Melbourne đến Auckland trong chỉ 45 phút hay ăn sáng ở Úc, ăn trưa ở Singapore.
Đến tháng 1 năm 1964, Qantas công bố ý định đặt 4 chiếc Concorde và 6 chiếc Boeing 2707. Thế nhưng chỉ 6 tháng sau, nhà đồng sáng lập Qantas – Hudson Fysh đã lên tiếng khẳng định sẽ không có đơn đặt hàng máy bay siêu thanh nào từ Qantas trong ít nhất là 10 năm nữa. Ông nói rằng sẽ mất một chặng đường dài trước khi mọi dự án máy bay siêu thanh chứng minh được năng lực. Concorde nhanh nhưng nhỏ, chở được ít người hơn, rẻ hơn so với giải pháp của Lockheed hay Boeing.
Và rồi đến năm 1966, Boeing 747 được giới thiệu và Qantas đã sớm đặt 4 chiếc vào đầu năm 1967. Ban đầu Qantas xem 747 như một giải pháp tạm thời, lấp đi khoảng trống giữa Boeing 707 và máy bay siêu thanh, phụ trợ cho máy bay siêu thanh khi có thể đưa hành khách phổ thông đến các điểm đến quốc tế, chở được nhiều hành lý hơn với mức giá dễ chịu. Thế nhưng 747 đã sớm trở thành con bài chiến lược của Qantas, nó thay thế kế hoạch mua 2707. Cả 2 dự án của Lockheed và Boeing về máy bay siêu thanh chở khách thương mại đều bị hủy bỏ vào đầu thập niên 70 khiến Qantas chỉ còn một giải pháp là Concorde.
Tuy nhiên, Concorde lại không đạt hiệu quả kinh tế theo mong muốn của Qantas nên càng phân tích thiệt hơn thì kế hoạch khai thác máy bay siêu thanh của Qantas càng mờ dần đi. Sau cùng thì Boeing 747 vẫn là con gà hái ra tiền của Qantas, không chiếc Concorde nào có cơ hội được phục vụ tại xứ sở chuột túi.
Theo: TravelUpdate; ARGS; Heritage Concorde; ConcordeSST; ExecutiveTraveller; Times of India; SimpleFlying [1];[2];[3];[4]
